Τι είναι η «Υπνική άπνοια» ή «Άπνοια Ύπνου»;

Τι είναι η Υπνική άπνοια

Εισαγωγή

Η Υπνική Άπνοια ή Άπνοια Ύπνου είναι μια διαταραχή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, όπου το άτομο παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες παύσεις στην αναπνοή (άπνοιες) ή επιφανειακή αναπνοή (υπόπνοιες). Αυτές οι παύσεις μπορεί να διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα έως και πάνω από μισό λεπτό και μπορούν να συμβούν δεκάδες ή και εκατοντάδες φορές μέσα στη νύχτα.

🔹 Είδη Υπνικής Άπνοιας

Αποφρακτική Υπνική Άπνοια (OSA)
Είναι η πιο συχνή μορφή. Προκαλείται όταν οι μύες του φάρυγγα χαλαρώνουν υπερβολικά, με αποτέλεσμα να αποφράσσεται προσωρινά ο αεραγωγός. Το άτομο προσπαθεί να αναπνεύσει, αλλά ο αέρας δεν περνά.
➤ Συχνά συνοδεύεται από έντονο ροχαλητό και αιφνίδιες αφυπνίσεις με “λαχάνιασμα”.
Κεντρική Υπνική Άπνοια (CSA)
Εδώ το πρόβλημα δεν είναι μηχανικό, αλλά νευρολογικό — ο εγκέφαλος δεν στέλνει σωστά τα σήματα στους αναπνευστικούς μύες για να αναπνέουν.
Μικτή Υπνική Άπνοια
Συνδυασμός των δύο παραπάνω τύπων.

🔹 Συμπτώματα

Έντονο ροχαλητό (συχνά με διακοπές στην αναπνοή που παρατηρεί ο/η σύντροφος)
Ξαφνικές αφυπνίσεις με αίσθημα “πνιγμού” ή “λαχάνιασμα”
Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
Πρωινοί πονοκέφαλοι
Δυσκολία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, κακή μνήμη
Ξηροστομία ή πονόλαιμος το πρωί

🔹 Παράγοντες Κινδύνου

Παχυσαρκία
Μεγάλη περίμετρος λαιμού ή μικρό σαγόνι
Ρινική συμφόρηση (π.χ. από αλλεργίες ή στραβό διάφραγμα)
Κατανάλωση αλκοόλ ή ηρεμιστικών πριν τον ύπνο
Κάπνισμα
Ηλικία (πιο συχνό σε μεσήλικες και ηλικιωμένους)
Άνδρες (αν και επηρεάζει και γυναίκες, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση)

🔹 Επιπτώσεις στην Υγεία

Αν δεν αντιμετωπιστεί, η υπνική άπνοια μπορεί να οδηγήσει σε:

Υπέρταση
Καρδιαγγειακά προβλήματα (αρρυθμίες, έμφραγμα, εγκεφαλικό)
Διαβήτη τύπου 2
Κατάθλιψη και μειωμένη ποιότητα ζωής
Ατυχήματα λόγω υπνηλίας (π.χ. στην οδήγηση)

🔹 Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται με:

Πολυυπνογραφία (μελέτη ύπνου σε ειδικό εργαστήριο)
ή οικιακή μελέτη ύπνου με ειδική φορητή συσκευή.

🔹 Αντιμετώπιση

Αλλαγές στον τρόπο ζωής: απώλεια βάρους, αποφυγή αλκοόλ/καπνίσματος, ύπνος στο πλάι.
Συσκευή CPAP (Continuous Positive Airway Pressure): κρατά τον αεραγωγό ανοιχτό με συνεχή ροή αέρα μέσω μάσκας.
Οδοντικοί νάρθηκες: για ήπιες περιπτώσεις.
Χειρουργικές επεμβάσεις: σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. αφαίρεση αμυγδαλών, διόρθωση ρινικού διαφράγματος).

Η υπνική άπνοια ή άπνοια ύπνου είναι μια εξαιρετικά συχνή διαταραχή του ύπνου που πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Μόνο στην Αμερική υπολογίζεται ότι πάσχουν 22 εκατομμύρια άνθρωποι από υπνική άπνοια. Ορισμός: υπνική άπνοια θεωρείται κάθε διακοπή της αναπνοής, σε κοιμώμενο άτομο, διάρκειας 10 δευτερολέπτων και άνω.

Αξίζει να σημειωθεί, πως ο όρος «υπνική άπνοια» διαφέρει από το «Σύνδρομο υπνικής άπνοιας». Η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός ότι το «σύνδρομο υπνικής άπνοιας» προυποθέτει την ύπαρξη συμπτωμάτων, όπως για παράδειγμα υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Δηλαδή Η υπνική άπνοια συνιστά κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα, ακούσια διαστήματα διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτά τα διαστήματα ονομάζονται επεισόδια άπνοιας και οδηγούν στη μείωση των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα και στη διατάραξη του ύπνου. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα του ύπνου και η συνολική υγεία του πάσχοντος ατόμου. Ενδεικτικό σημάδι των επεισοδίων υπνικής άπνοιας είναι το ροχαλητό, το οποίο εμφανίζεται όταν ο αέρας ωθείται να περάσει από το στενό χώρο του ρινοφάρυγγα.

Ποιοι είναι οι τύποι απνοιών;

Η υπνική άπνοια κατηγοριοποιείται ευρέως σε τρεις τύπους: την αποφρακτική, την κεντρική και τη μικτή υπνική άπνοια. Η αποφρακτική υπνική άπνοια προκαλείται από φυσική απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού. Παράγοντες που συντείνουν σε αυτήν την απόφραξη είναι η παχυσαρκία, η οποία συντελεί στη συσσώρευση εναποθέσεων λίπους γύρω από τον αεραγωγό, αλλά και ορισμένα ανατομικά ζητήματα. Στα ανατομικά αυτά ζητήματα συγκαταλέγονται η υπερτροφία των αμυγδαλών, των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή των ρινικών κογχών, η μικρογναθία ή ο οπισθογναθισμός της κάτω γνάθου και το μεγάλο μέγεθος της γλώσσας ή της μαλθακής υπερώας (το μαλακό τμήμα του ουρανίσκου στο πίσω μέρος του λαιμού). Άλλα ανατομικά ζητήματα που παίζουν ρόλο στην εμφάνιση υπνικής άπνοιας είναι η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος ή η ύπαρξη ρινικών πολυπόδων.Αποφρακτική άπνοια ύπνου μπορεί επίσης να εκδηλωθεί εξαιτίας της χαλάρωσης των αναπνευστικών μυών από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή τη λήψη ηρεμιστικών χαπιών. Τέλος, να σημειωθεί πως ορισμένες συνήθειες ή παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος, που μπορεί να αυξήσει τη φλεγμονή και την κατακράτηση υγρών στον αεραγωγό, και της ρινικής συμφόρησης, που εμποδίζει τη ρινική αναπνοή, μπορούν επίσης να οδηγήσουν στην αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης υπνικής άπνοιας.

Η κεντρική υπνική άπνοια, από την άλλη πλευρά, εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος αποτυγχάνει να στείλει σωστά σήματα στους αναπνευστικούς μύες που ρυθμίζουν την αναπνοή, οδηγώντας σε περιόδους κατά τις οποίες απουσιάζει η αναπνευστική δραστηριότητα. Ο κεντρικός τύπος άπνοιας κατά τη διάρκεια του ύπνου συχνά συνδέεται με υποκείμενες παθήσεις υγείας, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο ή νεφρική ανεπάρκεια. Τέλος, η μικτή άπνοια ύπνου εκδηλώνεται όταν υφίσταται ένας συνδυασμός αποφρακτικής και κεντρικής υπνικής άπνοιας.

Οι άπνοιες στον ύπνο διακρίνονται σε:

αποφρακτικές, στις οποίες η προσπάθεια εισπνοής αυξάνεται όσο διαρκεί η άπνοια
κεντρικές, στις οποίες δεν υπάρχει εισπνευστική προσπάθεια
μεικτές που είναι συνδυασμός κεντρικής κι αποφρακτικής άπνοιας

Οι κεντρικές άπνοιες είναι σπάνιες και συχνά οφείλονται σε εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή ανεπάρκεια. Οι αποφρακτικές άπνοιες στον ύπνο είναι αυτές που εμφανίζονται συχνότερα. Ενίοτε στο ίδιο άτομο συνυπάρχουν κεντρικές και αποφρακτικές άπνοιες ή μια άπνοια που αρχίζει ως κεντρική και συνεχίζεται σαν αποφρακτική (μεικτή άπνοια).

Πόσο συχνή είναι η υπνική άπνοια;

Η υπνική άπνοια ή άπνοια στον ύπνο είναι αρκετά συχνή και αυξάνεται με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι στις ηλικίες μεταξύ 30 και 60 ετών εμφανίζεται στο 10-24% των ανδρών και στο 6-9% των γυναικών. Από αυτούς, ποσοστό 2-4% παρουσιάζουν και υπνηλία την ημέρα, επομένως μπορούμε να πούμε ότι πάσχουν από το σύνδρομο υπνικής άπνοιας. Το σύνδρομο υπνικής άπνοιας είναι συχνότερο στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.

Ποια είναι τα επίπεδα βαρύτητας της υπνικής άπνοιας;

Όταν ένα άτομο εμφανίζει μέχρι 5 αποφρακτικές άπνοιες την ώρα θεωρείται φυσιολογικό.
Όταν εμφανίζει από 5 έως 15 άπνοιες ανά ώρα ύπνου, υπάρχει ηπίου βαθμού αποφρακτική υπνική άπνοια.
Σε περίπτωση που οι άπνοιες είναι από 15 έως 30 ανά ώρα ύπνου, τότε υπάρχει μετρίου βαθμού αποφρακτική υπνική άπνοια.
Όταν, οι άπνοιες είναι από 30 και πάνω τότε έχουμε σοβαρού βαθμού αποφρακτική υπνική άπνοια.

Ποιος είναι ο μηχανισμός δημιουργίας της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου?

Η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, που προκαλούνται από απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού.

Ο ύπνος προδιαθέτει σε στένωση και σε ορισμένα άτομα σε πλήρη απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού λόγω μείωσης του μυϊκού τόνου των διατεινόντων μυών, του φάρυγγα. Έχει παρατηρηθεί επίσης, πως τα άτομα που ροχαλίζουν και κάνουν άπνοιες, έχουν, ανατομικά, στενότερο φάρυγγα, ακόμα και όταν είναι ξύπνια.

Ακόμα, η ενδοτικότητα του φάρυγγα τους είναι μεγαλύτερη του φυσιολογικού, δηλαδή ο φάρυγγας τους είναι πιο χαλαρός, γεγονός που προδιαθέτει στην απόφραξη. Η στένωση του αεραγωγού προκαλεί ροχαλητό που προηγείται συνήθως πολλά χρόνια πριν από την πλήρη απόφραξη που συμβαίνει στην άπνοια. Κατά τη διάρκεια της άπνοιας, υπάρχει σιγή λόγω της διακοπής της ροής του αέρα. Οι αναπνευστικές κινήσεις όμως συνεχίζονται και αυξάνονται μέχρις ότου μια ‘‘αφύπνιση’’ αποκαταστήσει το μυϊκό τόνο και τη βατότητα του αεραγωγού. Τότε, ξανακούγεται έντονο το ροχαλητό, που πριν είχε σταματήσει για πάνω από 10 δευτερόλεπτα, όσο δηλαδή διήρκεσε η άπνοια.

Η αφύπνιση προκαλείται λόγω του χαμηλού οξυγόνου στο αίμα, αφού ο αέρας, πλούσιος σε οξυγόνο, δεν φτάνει στους πνεύμονες, λόγω της άπνοιας. Μετά από μερικές βαθιές ανάσες, αποκαθίσταται η οξυγόνωση και η άπνοια μπορεί να επαναληφθεί και πάλι, συχνά εκατοντάδες φορές κάθε νύχτα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υπνικής άπνοιας;

Συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η υπνική άπνοια

Τα άτομα που παρουσιάζουν άπνοια ύπνου ροχαλίζουν δυνατά, ενώ εμφανίζουν παύσεις στην αναπνοή που διαρκούν για χρονικό διάστημα άνω των δέκα δευτερολέπτων ενώ κοιμούνται. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η διακοπτόμενη παροχή οξυγόνου προς τον εγκέφαλο και τα λοιπά σωματικά όργανα, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο την ποιότητα του ύπνου αλλά και τη συνολική υγεία του πάσχοντος ατόμου. Μάλιστα, οι ασθενείς με υπνική άπνοια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν καρδιαγγειακά προβλήματα και εγκεφαλικά επεισόδια μακροπρόθεσμα.

Τα συμπτώματα της άπνοιας ύπνου συνήθως αγνοούνται από τους ασθενείς με αποτέλεσμα να καθυστερεί η διάγνωση της πάθησης. Οι πάσχοντες συχνά δεν θυμούνται τις πολλές αφυπνίσεις τους κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Δυνατό ροχαλητό
Ξύπνημα από τον ύπνο με αίσθημα πνιγμού
Διακοπές στην αναπνοή όπως τις παρατηρεί ο/η σύντροφος
Συχνουρία κατά τη διάρκεια της νύχτας
Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
Αίσθημα κόπωσης το πρωί και κατά τη διάρκεια της ημέρας
Νυκτερινές εφιδρώσεις
Πρωϊνοί πονοκέφαλοι
Αίσθημα καρηβαρίας το πρωί
Διαταραχές μνήμης
Διαταραχές συγκέντρωσης και προσοχής
Ευερεθιστότητα
Καταθλιπτικές αντιδράσεις
Ξηροστομία στο πρωϊνό ξύπνημα
Διαταραχές στη σεξουαλική λειτουργία
Αίσθημα παλινδρόμησης τροφών από το στομάχι το βράδυ κατά τη διάρκεια του ύπνου ή το πρωί με το ξύπνημα

Ομως δεν πρεπει να αγνοήσουμε και τα εξής:

σύγχυση κατά το πρωινό ξύπνημα
διαρκείς και εντονότεροι πονοκέφαλοι
προβλήματα με τη διαχείριση του θυμού και επιθετική συμπεριφορά
τάση να ξεχνούν εύκολα
έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης
υπερένταση σε ασθενείς παιδικής ηλικίας
αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης
πτώση της απόδοσης στην εργασία ή το σχολείο
μείωση του ερωτικού ενδιαφέροντος

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπνικής άπνοιας?

Οι επιπτώσεις της υπνικής άπνοιας όταν μένει αθεράπευτη είναι:

καρδιακές παθήσεις (καρδιακή προσβολή, καρδιακή ανεπάρκεια, καρδιακές αρρυθμίες)
εγκεφαλικό επεισόδιο
διαβήτης
υψηλή αρτηριακή πίεση (ιδίως διαστολική)
γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση.

Ακόμα η υπνική άπνοια έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου. Επίσης, επειδή οι πάσχοντες από υπνική άπνοια έχουν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, η υπνική άπνοια θεωρείται σημαντική αιτία τροχαίων κι εργατικών ατυχημάτων.

Επιπλέον, οι αποφρακτικές άπνοιες στον ύπνο πιστεύεται ότι συμμετέχουν στη δημιουργία της πνευμονικής υπέρτασης, δεξιάς καρδιακής ανεπάρκειας και πολυερυθραιμίας. Βέβαια, οι συγκεκριμένες παθήσεις παρατηρούνται κατά κανόνα σε άτομα που παρουσιάζουν υποξαιμία και κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης.

Κατά τη διάρκεια μιας άπνοιας αναπτύσσονται τεράστιες αρνητικές εισπνευστικές πιέσεις. Οι αρνητικές αυτές ενδοθωρακικές πιέσεις, επιβαρύνουν το έργο της αριστερής κοιλίας, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό σε ασθενείς με αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια. Τόσο οι άμεσες όσο και οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές βελτιώνονται με αποτελεσματική θεραπεία.

Ποιες είναι οι αιτίες της υπνικής άπνοιας;

Όταν ένα άτομο κάνει άπνοιες, εμφανίζει επαναλαμβανόμενα επεισόδια στα οποία ο αεραγωγός του στενεύει (ροχαλητό) ή κλείνει εντελώς (άπνοια) με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η αναπνοή. Ο λόγος για τον οποίο εμφανίζεται το ροχαλητό κι οι άπνοιες είναι διαφορετικός σε κάθε άτομο. Κι αυτό γιατί τα σημεία του αεραγωγού που στενεύουν ή φράσσουν διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Τα σημεία που θα μπορούσε να αποφράσσεται ο αεραγωγός είναι τα εξής:

Η μύτη
Η μαλακή υπερώα
Οι αμυγδαλές
Η ρίζα της γλώσσας
Η επιγλωττίδα

Σε κάθε ένα από τα παραπάνω σημεία, η απόφραξη μπορεί να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Επομένως, επιβάλλεται μια εξατομικευμένη προσέγγιση για κάθε ασθενή.

Ποιοι είναι οι μέθοδοι θεραπείας της υπνικής άπνοιας;

Οι περισσότεροι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με υπνική άπνοια θα δοκιμάσουν την μάσκα CPAP (Continuous Positive Airway Pressure). Πολλοί από αυτούς, ιδίως μικρότερης ηλικίας ασθενείς, δεν μπορούν να την ανεχθούν με αποτέλεσμα η συμμόρφωση στη χρήση της, να είναι μικρή.

Σαν εναλλακτικές θεραπείες υπάρχουν:

τα στοματικά προθέματα
η θεραπεία θέσης
η απώλεια κιλών
οι χειρουργικές επεμβάσεις στον αεραγωγό
η θεραπεία με τη βηματοδότηση του υπογλωσσίου νεύρου Inspire.

Ποιες χειρουργικές επεμβάσεις αντιμετωπίζουν την υπνική άπνοια;

Υπάρχουν διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις για τη θεραπεία των διαφορετικών τύπων απόφραξης του αεραγωγού που προκαλούν ροχαλητό και άπνοιες. Είναι κρίσιμο για κάθε ασθενή που υποβάλλεται σε χειρουργική επέμβαση να έχει προ εγχειρητικά πλήρη διάγνωση και διερεύνηση του προβλήματος του.